Merhabalar, Temel elektrik ve elektronik ile ilgili bu yazımızda, direnç nedir? Direnç çeşitleri nelerdir? Dirençlerin kullanıldığı yerler nelerdir? konularında bilgi vermeye çalışacağım.
DİRENÇ: Direnç, elektrik akımına zorluk gösteren elektronik devre elemanıdır. Bir iletkenin iki ucu arasına 1 voltluk bir gerilim uygulandığında, bu iletkenden 1 amperlik akım geçerse bu iletkenin direnci 1 Ohm’dur.
Direnç “R” harfi ile gösterilir, birimi Ohm’dur. Omega simgesi ile gösterilir (Ω).
Kullanıldığı Yerler:
Direnç Katları:1.000 Ohm = 1 KiloOhm = 1kΩ1.000.000 Ohm = 1.000 KiloOhm = 1 MegaOhm = 1 MΩ
DİRENÇ ÇEŞİTLERİ:Dirençlerin çok geniş kullanım alanları olmasından dolayı çok farklı direnç çeşitleri mevcuttur.Dirençleri; sabit dirençler, ayarlı dirençler, ortam etkili dirençler ve gerilim etkili dirençler olmak üzere dört başlık altında toplayabiliriz.
SABİT DİRENÇLER
Direnç değeri değişmeyen dirençlere sabit direnç denir. Hassasiyetleri yüksektir. Elektronik devrelerde direncin sembolü iki farklı şekilde gösterilebilir.
Sabit direnç çeşitleri: Karbon Dirençler, Telli Dirençler, Film Dirençler, Entegre Dirençler, Smd (Yüzey Montajlı) Dirençler
AYARLI DİRENÇLER:
Ayarlı dirençler genel olarak trimpot, potansiyometre ve reostalardan oluşur.
a) Trimpotlar: Devre direncinin bir veya birkaç defa ayarlandıktan sonra bu ayar değerinde sabit bırakıldığı yerlerde kullanılan dirençlerdir. İnce uçlu tornavida ile ayar yapılır. Küçük boyutlu olması nedeniyle elektronik devrelerde sıklıkla kullanılır.
b) Potansiyometreler:Devre direncinin çok sık değiştirilmesi gerektiği yerlerde kullanılır. Direnç değerinin değişimi el ile değiştirilmeye müsait ince ayar çubuğu sayesinde yapılır. Potansiyometreler üç başlık altında toplanır. Bunlar; lineer potansiyometreler, logaritmik potansiyometreler, çok turlu potansiyometrelerdir.
c) Reostalar: Yüksek güçlü devrelerde kullanılan potansiyometrelerdir. Dolayısıyla üzerinden yüksek akım geçebilir. Ayar yapılan ucu tel üzerinde hareket ettirilerek istenilen değere ayarlanır. Ayrıca reostaların ebatları göre oldukça büyüktür.
ORTAM ETKİLİ DİRENÇLER
Ortam etkili dirençler, ışık etkili dirençler (LDR) ve ısı etkili dirençler (termistörler) olmak üzere ikiye ayrılır.
1. Işık Etkili Dirençler (LDR):LDR (Foto Direnç), üzerine düşen ışık şiddetine göre direnç değişimi ters orantılı olarak değişen dirençlerdir. LDR ler, aydınlıkta az direnç, karanlıkta yüksek direnç gösterirler. LDR’ler, CdS (kadmiyum sülfür), CdSe (kadmiyum selinür), selenyum, germanyum ve silisyum vb. gibi ışığa karşı çok duyarlı maddelerden üretilmektedir. LDR’ye gelen ışığın odaklaşmasını sağlamak için üst kısım cam ya da şeffaf plastikle kaplanmaktadır.
2. Isı Etkili Dirençler (Termistör):Isı ile direnci değişen malzemelerdir. Termistör olarak adlandırılırlar. Negatif katsayılı direnç (NTC – Negative Temperature Coefficient) ve pozitif katsayılı direnç (PTC – Positivie Temperature Coefficient) olmak üzere ikiye ayrılır.
NTC: Negatif ısı katsayılı termistörlerdir. Üzerindeki sıcaklık arttıkça direnci azalır, sıcaklık düştükçe direnci artar. NTC’ler – 300 C° ile +50 C° arasındaki sıcaklıklarda kararlı bir şekilde çalışabilirler. 0.1 C°’ye kadar duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektronik termometrelerde, arabaların radyatörlerinde, amplifikatörlerin çıkış güç katlarında, ısı denetimli havyalarda kullanılırlar. PTC’lere göre kullanım alanları daha fazladır.
PTC: Pozitif ısı katsayılı termistörlerdir. Üzerindeki sıcaklık arttıkça direnci artar, sıcaklık düştükçe direnci azalır. PTC’ler – 60 °C ile +150 °C arasındaki sıcaklıklarda kararlı bir şekilde çalışabilirler. 0.1 °C’ ye kadar duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektrik motorlarını fazla ısınmaya karşı korumak için tasarlanan devrelerde kullanılırlar. Ayrıca ısı seviyesini belirli bir değer aralığında tutulması gereken tüm işlemlerde, tüm devrelerde kullanılabilir.
GERİLİM ETKİLİ DİRENÇLER(VDR-Varistörler): Uçlarına uygulanan gerilim miktarı ile ters orantılı olarak direnç değeri değişen elemanlara varistör denir. Genellikle aşırı gerilimden korunmak veya frekans kaymasını önlemek amacıyla gerilim sabitlemesi istenen devrelerde kullanılır.
